GAZETY ORAZ FOLIE – PODŁOŻA NAZNACZONE UPŁYWEM CZASU Omawiając twórczość Eugeniusza Markowskiego, wielu krytyków i wiele krytyczek skupia się na motywach oraz podejmowanych tematach. Warto jednak zaznaczyć, że dla artysty równie istotne jak tematyka i kolor były również kwestie związane z namacalnymi aspektami sztuki. Jak zauważa Irena Klisowska-Filipczuk: „Obcując z obrazami Markowskiego, odczuwamy niczym nieskażoną fascynację artysty światem materii malarskiej. Zmysłowość materii malarskiej i jej bogactwo świadczą o upodobaniach artysty do analizy nie tylko emocji i pasji, lecz także do urody obrazu czy rysunku. Urody przewrotnej może, bo niekonwencjonalnej, niewynikającej z estetyki mieszczańskiej. Estetyka Markowskiego jest też bowiem ‘z jego kuchni’. Urodę tych prac można porównać z twórczością dzieci, gdzie autentyczność i świeżość spojrzenia gwarantują swoiste pierwotne piękno. Piękno oryginalne – niejednokrotnie inspirujące wielu artystów” (Eugeniusz Markowski. Rysunek, [red.] Irena Klisowska-Filipczuk, Zielona Góra 1996, s. nlb.). W dorobku Eugeniusza Markowskiego, obok prac realizowanych na płótnie oraz podłożach papierowych, znajdziemy również kompozycje wykonane na mniej typowych materiałach – takich jak folia celuloidowa czy gazeta. Sięganie po podłoża naznaczone upływem czasu – nieidealne, przebarwione, uszczerbione – stanowiło część fascynacji artysty tym, co prawdziwe i piękne w nietradycyjnym, „aestetycznym” ujęciu, co znakomicie koresponduje z charakterem jego twórczości. Codzienna gazeta – nośnik informacji szybko tracących aktualność – stawała się w jego rękach przestrzenią utrwalenia gestu artystycznego. W 1976 w twórczości Markowskiego pojawiły się po raz pierwszy rysunki wykonywane na miękkiej, przejrzystej folii. Artysta tworzył te kompozycje, używając silnie namoczonego pędzla w taki sposób, by zredukować cienie i podkreślić kontur. Realizacje na folii powstawały za pomocą zdecydowanych, mocnych pociągnięć, które można osiągnąć jedynie wtedy, gdy z premedytacją wiemy, jaki efekt chcemy uzyskać. Taki gest twórczy wymagał szybkości decyzji i pewności działania. Wśród mniej konwencjonalnych realizacji Eugeniusza Markowskiego znajdują się także prace wykonane na gazetach. Gazeta – jako podłoże nietrwałe, zadrukowane, o wyraźnej strukturze włókna papierowego – stanowiła dla Markowskiego nie tylko nośnik, lecz także element kompozycyjny. Jej powierzchnia, wypełniona tekstem i kolumnowym układem druku, wprowadzała do prac dodatkowy wymiar wizualny: rytm liter, linie podziału i przypadkowe fragmenty tytułów współtworzyły zarys kompozycji, jeszcze zanim artysta rozpoczął ingerencję plastyczną. Rysunek – a realizacje te należą właśnie do tej kategorii – zmuszał artystę do zawężenia środków wyrazu, do mocnej, ekspresyjnej, wyraźnej linii. Gest sięgnięcia po pospolity materiał ma w sobie coś z dziecięcej spontaniczności – wyraża radość i wewnętrzny przymus tworzenia, a zarazem podkreśla autentyzm gestu artystycznego. To, co łączy obydwa podłoża, to konieczność redukcji środków wyrazu, którą stosował Markowski. Można pokusić się o stwierdzenie, że rysunki na folii oraz na gazecie stanowią skondensowaną formę celów i aspiracji artysty. Jak zauważa Irena Klisowska-Filipczuk: „Rysunek na folii jest zatem kontynuacją malowania. Ta sama tematyka, motyw, treść. Artysta jednak, rysując na folii, wyostrza wszystko. Rezygnując z wielobarwności, niejako grafizuje obraz, zwiększając tym samym ekspresje wypowiedzi” (Eugeniusz Markowski. Rysunek, [red.] Irena Klisowska-Filipczuk, Zielona Góra 1996, s. nlb.). Podobne obserwacje – dotyczące redukcji środków artystycznych, która podkreśla ekspresję jego twórczości – formułuje krytyk Mariusz Rosiak: „(…) rysunki, w których redukcja środków artystycznych nie po raz pierwszy w dziejach sztuki przyniosła efekt zdumiewający osiągniętym wyrazem. Te ‘malowane’ właściwie szerokimi pociągnięciami pędzla rysunki na folii i na papierze – z reguły dużych formatów, czasem nawet wykraczających poza charakterystyczne dla Markowskiego formaty płócien – uderzają nie tylko pozorną skromnością użytych środków, nie tylko zwięzłą i ekscentryczną formą, w której pobrzmiewa nuta posępnej groteski, ale przede wszystkim totalnym zaangażowaniem w kreowanie tej wizji świata, której Markowski jest wierny od początku” (Mariusz Rosiak, Teatr Wyzwolonych żywiołów, [w:] Markowski, katalog do wystawy, [red.] Mariusz Rosiak, Poznań 1994, s. nlb.).