Stanisław Ignacy Witkiewicz

"Portret Bronisławy Włodarskiej (Jeden z nieudanych gumidruków Langiera)"

pastel/paper, 69,50 x 52,50 cm

Object ID 144708

Portretowana Bronisława Włodarska należała w latach 20. i 30. do najbliższego otoczenia Witkacego. O szczególnej relacji artysty i tłumaczki świadczą słowa Henryka Worcella: „Przyjaźń Witkiewicza z panną Włodarską to jedna z najpiękniejszych przyjaźni tego człowieka. Świadczy też o niepospolitej inteligencji tej kobiety, miłośniczki literatury rosyjskiej, zwłaszcza poezji, a w ogóle uwrażliwionej na wszystko, co piękne w sztuce i w życiu” (Henryk Worcell, Wpisani w Giewont, Wrocław 1974, s. 111). Bronisława Włodarska urodziła się w 1891 w Tyflisie (obecnie Tybilisi) i w Rosji ukończyła Instytut Smolny. Po rewolucji październikowej przyjechała do Polski, gdzie pracowała w Warszawie w prywatnym składzie dywanów Kiltynowicza, znajdującym się przy ul. Brackiej. Gdy straciła matkę, Kiltynowicz wyrobił jej rentę inwalidzką i w 1922 wysłał na leczenie do Zakopanego. Początkowo mieszkała na Harendzie pod opieką Marii Kasprowiczowej, od której wyprowadziła się po zaręczynach z bliskim przyjacielem Witkacego, pisarzem Michałem Choromańskim. Prawdopodobnie para poznała się właśnie w sławnej willi, gdyż autor „Zazdrości i medycyny” od 1927 również mieszkał u wdowy po Kasprowiczu. Wkrótce Choromański zerwał zaręczyny z Bronisławą, być może ze względu na romans ze wspólną „gospodynią” pary – Marią Kasprowicz. „Mimo choroby i biedy (Michał Choromański) emanujący erotycznym urokiem, któremu ona – także przez wzgląd na jego narzeczoną – próbuje się oprzeć, wyjeżdżając do ciotki do Paryża (…). Nieskutecznie: po powrocie zaprasza początkującego pisarza i jego matkę na ‘Harendę’, inicjując kilkuletni, skomplikowany – także przez konieczność utrzymywania pozorów – związek. Znowu artysta potrzebuje jej opieki i dzięki komfortowi, jaki mu zapewnia – debiutuje, zaczynając błyskotliwą literacką karierę. Choromański – co Marusia z pewnym zdziwieniem odnotowuje – ma nad nią władzę, jakiej dotąd nie miał żaden mężczyzna. Potrafi manipulować kobietami, uderzać w czułą strunę: na jego wezwanie ona wyciąga go z zakopiańskich knajp, płaci długi. On drażni ją, flirtując z innymi, m.in. Zofią Nałkowską, ona odpłaca się pięknym za nadobne, zdradzając go – bez wyrzutów sumienia – ze swoją dawną niemiecką miłością czy jego kuzynem (Katarzyna Wajda, Maria Kasprowiczowa: „Zostałam w jego życiu tym, czym chciałam”). Po wojnie Bronisława Włodarska poślubiła Stefana Litauera – dziennikarza piastującego urząd radcy prasowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych i dyrektora Polskiej Agencji Telegraficznej. Zmarła w 1973. Od 1936 portretowana Bronisława Włodarska spotykała się z Tadeuszem Langierem, również bliskim przyjacielem Witkacego. Fotograf z autorem „Szewców” znali się praktycznie od zawsze. Langier, uważany za pioniera fotografii kolorowej w Polsce, wprowadzał ekscentrycznego malarza w tajniki światłoczułej techniki. Razem również napisali sztukę „Nowa homeopatia zła”. Z lat 1937-38, przypadających na związek przyjaciół Witkacego, pochodzą listy pisane przez zakopiańskiego artystę do modelki omawianego portretu. Ton Witkacego, w którym utrzymana jest korespondencja, świadczy o wyjątkowym, pełnym uczuć stosunku do kobiety. Relacjonuje on Włodarskiej najintymniejsze szczegóły swojego życia bądź w chwilach depresji upatruje w niej ostatnią szansę ukojenia jego strapionej duszy. W 1938 pisze: „Drugi dzień nie mogę pracować i chwilami umysł mi się mąci. Wszystko jest przeciw mnie – jak się zaczęło w te przeklęte urodziny, tak trwa dotąd. Żona chora, portretów mało, ze stypendium są trudności – jednym słowem zupełna ruina życia. Bardzo mi brak Pani, bo może by Pani mnie trochę pocieszyła, jeżeli chodzi o uleczenie mnie z moich męczarni, to nie ma mowy” (Listy St. I. Witkiewicza do Bronisławy Włodarskiej, „Życie Literackie” 1963, nr 51/52, s. 14-15). W innych listach, adresowanych między innymi do żony, zawsze o Bronce wypowiada się w jak najlepszym tonie. Ukoronowaniem niezwykłej przyjaźni Bronisławy Włodarskiej z Witkacym jest nietypowy dla całej twórczości zakopiańskiego artysty portret zbiorowy Tadeusza Langiera, Witkacego i Bronisławy Włodarskiej z 1938. Utrzymany w dość realistycznej konwencji ukazuje zwróconych ku sobie fotografa i tłumaczkę w pozycjach en trois oraz własny autoportret spowity jasną tkaniną, wyrastający za sylwetek przyjaciół. Prawdopodobnie w ten sposób Witkacy chciał podkreślić wartościową relację, jaka łączyła artystę z ówczesną parą. Z tego samego roku pochodzi omawiany portret Bronisławy Włodarskiej. W sposób absolutnie unikatowy sygnowany jest prezentowany w katalogu portret. Witkacy bowiem podpisał się jako Maciej Witkasiewicz. Dodatkowo portret przyjaciółki opatrzył komentarzem „Jeden z nieudanych gumidruków Langiera”, co prawdopodobnie odnosi się do twórczości fotograficznej męża modelki. W dolnej części portretu Witkacy pozostawił tajemnicze wzmianki o pomidorach i plotkach, jednak znaczenia tego tajemniczego komentarza znał tylko ekscentryczny autor. Sam portret, któremu Witkacy nie nadał typu, odpowiednia typowi B, wylizanemu, ale z dozą subiektywnego spojrzenia na modela. Bardzo intrygujący jest zabieg wypiętrzenia w formę skalnych grani przedłużenia lewego ramienia modelki, które może być symbolem umiłowania przyjaciół do tatrzańskiego krajobrazu.

More Information
Artist Stanisław Ignacy Witkiewicz
Artist's Life (1885 - 1939)
Title "Portret Bronisławy Włodarskiej (Jeden z nieudanych gumidruków Langiera)"
Date 1938
Medium pastel
Material, base paper
Kind malarstwo na papierze (pastele, akwarele, gwasze)
Dimensions 69.5 x 52.5 cm
Category Name Painting & Drawing
Style art déco
Signature signed, dated and described lower right: '3 | IX 1938 | Maciej | Witkasiewicz'
Other Notes described above: 'Jeden z nieudanych (...) gumidruków Langiera' and left: 'NP3 po 3 seansach | po łaźni | + pomidory + ołatki'
Literature Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia, exhibition catalogue, ed. Zofia Machnicka, Paweł Polit, National Museum in Warsaw, Warsaw 2022, p. 425
Requires a permit to export outside of Poland Yes
Exhibited Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia, National Museum in Warsaw, July 8 - October 9, 2022
 
Return policy
If you wish to return a product, please contact Service Department 3 days from the shipment arrival.
Check the details

Stanisław Ignacy Witkiewicz

pastel/paper, 69,50 x 52,50 cm

"Portret Bronisławy Włodarskiej (Jeden z nieudanych gumidruków Langiera)"

Object ID 144708
Ask for price
Details
More Information
Artist Stanisław Ignacy Witkiewicz
Artist's Life (1885 - 1939)
Title "Portret Bronisławy Włodarskiej (Jeden z nieudanych gumidruków Langiera)"
Date 1938
Medium pastel
Material, base paper
Kind malarstwo na papierze (pastele, akwarele, gwasze)
Dimensions 69.5 x 52.5 cm
Category Name Painting & Drawing
Style art déco
Signature signed, dated and described lower right: '3 | IX 1938 | Maciej | Witkasiewicz'
Other Notes described above: 'Jeden z nieudanych (...) gumidruków Langiera' and left: 'NP3 po 3 seansach | po łaźni | + pomidory + ołatki'
Literature Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia, exhibition catalogue, ed. Zofia Machnicka, Paweł Polit, National Museum in Warsaw, Warsaw 2022, p. 425
Requires a permit to export outside of Poland Yes
Exhibited Witkacy. Sejsmograf epoki przyspieszenia, National Museum in Warsaw, July 8 - October 9, 2022
Search engine powered by ElasticSuite