„Szłam przez błoto, żeby zobaczyć konie. Chciałam białego. Pokazali mi wielkiego białego konia, który miał być sprzedany na mięso (…). Zaczęłam płakać i nie mogłam sobie wyobrazić, żeby tak nędznie wyglądający koń miał pójść na rzeź. (…) W drodze powrotnej do Warszawy przypomniałam sobie, że widziałam pięknego chłopskiego kasztana. (…) Kupiłam tego konia, a potem pojechałam dwa czy trzy razy, żeby sprawdzić, czy wszystko z nim w porządku i czy go karmią. (…) Ktoś musiał mi powiedzieć, że najlepiej będzie przeprowadzić uśmiercenie konia na weterynarii na Grochowskiej. (…) Poszłam więc na tył budynku i zapukałam do drzwi. (…) Facet, który do mnie wyszedł, wyglądał dziwnie. (…) Zgodził się zabić zwierzę. (…) Reszta jest na filmie. (…) Cygan, który go nam sprzedał, przysięgał, że odda go na rzeź i że to jest jego zawód”. (Katarzyna Kozyra. Casting, katalog wystawy, [red.] Maryla Sitkowska, Hanna Wróblewska, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa 2010, s. 57-60.) „Piramida zwierząt” to tytuł pracy dyplomowej Katarzyny Kozyry, którą wykonała w 1993 pod kierunkiem Grzegorza Kowalskiego, prowadzącego „Kowalnię” – słynną pracownię Wydziału Rzeźby warszawskiej ASP. Praca, która obecnie znajduje się w kolekcji Zachęty – Narodowej Galerii Sztuki, eksponowana była w gmachu akademii przy Wybrzeżu Kościuszkowskim 37. Składała się z trzech części – rzeźby-obiektu (czterech wypreparowanych ciał zwierząt – konia, psa, kota i koguta), oświadczenia artystki i pracy teoretycznej „Symbolika zwierząt: konia, psa, kota i koguta”. Już po obronie istotną częścią pracy stał się film dokumentujący proces śmierci i preparacji konia. Po raz pierwszy został zaprezentowany w 1996 podczas wystawy w Płocku w Galerii a.r.t. Ta jedna z najważniejszych prac polskiej sztuki współczesnej, o niezaprzeczalnej wadze i znaczeniu, zwłaszcza w kontekście sztuki krytycznej, otrzymała ocenę 4. Zgodnie z założeniem, artystka samodzielnie wybrała zwierzęta, których ciała miały stać się częścią instalacji. W kolejnym etapie zostały uśpione, a następnie spreparowane. Wszystkie zwierzęta były już wcześniej przeznaczone na śmierć. Inspiracją do powstania „Piramidy” była baśń braci Girmm „Muzykanci z Bremy”. Osioł, pies, kot i kogut uciekają z domu przed właścicielem, który chciał je zabić. Po długiej wędrówce docierają do domu i przepędzają ludzi, by tam spędzić resztę życia. Dla artystki ten motyw to przykład brutalności człowieka wobec zwierząt, przy czym ta brutalność jest zatajana, zakamuflowana. Kolejnym wątkiem jest kwestia losu zwierząt po uśmierceniu, wykorzystywanie ich przez inne zwierzęta i przede wszystkim ludzi. Potworność doświadczenia tworzenia „Piramidy” była próbą, na którą Katarzyna Kozyra wystawiła się celem protestu przeciwko konsumpcjonizmowi i hipokryzji w stosunku do zwierząt, a przede wszystkim poruszenie wątku nieuchronności śmierci. Fotografia, którą prezentujemy w niniejszym katalogu, to powiększenie oryginalnego zapisu wystawy dyplomowej Katarzyny Kozyry – dzieła, które wywołało olbrzymią medialną burzę. W dyskusji przeważały głosy krytyczne, atakujące artystkę bez wnikania w sens pracy. Początek atakom dało pismo protestacyjne Zarządu Głównego ZPAP, które wystosowano do rektora ASP, Ministra Kultury i Sztuki oraz programu TVP „Animals”, który następnie wyemitował film Sylwestriusza Rudolfa. Śladem ówczesnych ataków są do dziś pojawiające się wypowiedzi, które uznają „Piramidę zwierząt” za reprezentację zjawiska amoralności w sztuce.