PANTALEON SZYNDLER - W KRĘGU AKADEMIZMU Twórczość Pantaleona Szyndlera należy sytuować w kontekście akademicko-orientalnego nurtu malarstwa europejskiego. Artysta początkowo kształcił się wwarszawskiej Klasie Rysunkowej u Rafała Hadziewicza (1860-1969). W Warszawie artysta uzyskał stypendium im. Józefa Simmlera i jeszcze tego samego roku wyjechał do Rzymu, aby kontynuować edukację w pracowni Francesca Coghettiego. Dalsze studia podjął również w monachijskiej Akademii, rzymskiej Akademii Św. Łukasza, a następnie w paryskiej Szkole Sztuk Pięknych u akademika Alexandre’a Cabanela. Szyndler wiele podróżował, m.in. do Włoch, Anglii, Holandii, na Krym i Podole, skąd zaczerpnął liczne motywy swojego malarstwa. Bohaterkami obrazów Szyndlera były w ostatniej ćwierci XIX wieku przede wszystkim odaliski, hurysy, niewolnice, sułtanki, córy Persji i inne roznegliżowane mieszkanki tureckich haremów. Tematyka tej sztuki nie wynikała jednak z erotycznych obsesji artysty, ale wiązała się z szerszym fenomenem kultury artystycznej tego czasu: orientalizmem. Zainteresowanie kulturą Wschodu było w czasach Szyndlera właściwie powszechne. Ekspansja kolonialna mocarstw europejskich na Wschodzie, przede wszystkim w Egipcie i krajach Magrebu dała o sobie znać z całą mocą w malarstwie – przez cały wiek XIX, od czasów słynnej kampanii Napoleona malarze chętnie jeździli do krajów arabskich uwieczniając tamtejsze pejzaże, architekturę, kostiumy, typy etnograficzne, czy – jak Szyndler – snując fantazje na temat prywatnej strony życia muzułmańskich bogaczy. Oczywiście, można powiedzieć, że orientalizm przybierał niekiedy charakter na poły pornograficzny (lub niemal masochistyczny jak np. na słynnym obrazie Żmurki, „Z rozkazu Padyszacha”, na którym widzimy nagie ciało niewolnicy uduszonej z rozkazu jej okrutnego kochanka). Zazwyczaj jednak erotyzm wizerunków hurys jest „oswojony” i łagodny. Z takim buduarowym modusem mamy do czynienia właśnie w malarstwie Szyndlera. Artysta, zaliczany w poczet orientalistów późnego romantyzmu, zasłynął z prac o charakterystycznych tytułach: „Hurysa”, „Turczynka”, „Dramat w seraju”, „Przed kąpielą” (w dwóch wersjach), „W haremie”. Oglądamy na nich bardziej lub mniej śmiałe wizerunki młodych kobiet, niekiedy zupełnie rozebranych, czasem ledwo odsłaniających swoje ciało. Konserwatywnie nastawiona część polskiej krytyki artystycznej wielokrotnie patrzyła na Szyndlera przez pryzmat obyczajowego skandalu. Znana jest przede wszystkim burza dotycząca „Ewy” z 1889 roku. Praca po wystawieniu w Warszawie wzbudziła kontrowersje: z jednej strony chwalono artystę za głębokie poczucie prawdziwego idealizmu, z drugiej strony zauważano zbyt erotyczny charakter ciała Ewy. Malował jednak również spokojniejsze wwymowie sceny rodzajowe, czasem pejzaże, a przede wszystkim portrety. W 1882 portretował np. Cypriana Kamila Norwida, z którym był blisko zaprzyjaźniony. W swej twórczości sięgał też do wątków literackich, malując motywy zaczerpnięte z dramatów W. Szekspira czy polskiej poezji romantycznej. Prezentowany w ofercie obraz „Włoszka z okolic Neapolu (Picinisco)” należy do charakterystycznych typów kobiecych podejmowanych przez licznych akademickich malarzy XIX wieku. Jest to dobrze rozwiązana kompozycja, w której artysta wykazuje się umiejętnością malowania nie tylko postaci modelki, ale również materii – skóry, elementów ubioru wykonanego z różnych materiałów oraz krajobrazu. Obraz jest klasycznym dziełem akademizmu, odznaczającym się dużymi walorami warsztatowymi. Malarz szczegółowo opracował detal, nie rezygnując jednak z pewnej swobody malarskiej, o czym świadczy żywiołowo malowana partia białego, płóciennego odzienia oraz znajdującego się za postacią włoszki górskiego pejzażu. Jedwabiście gładkie ciało dziewczyny skontrastowane jest z fakturalnymi partiami. Obraz Szyndlera oddziałuje z jednej strony efektami chropowatej faktury, lśnień i błysków, dowodząc wrażliwości twórcy nie tylko na wdzięki kobiecej urody, ale także wartości czysto malarskie.