„W połowie lat 60. nastąpił gwałtowny zwrot w sztuce Kujawskiego. Zbliżył się do kręgu krytyków, poetów i malarzy skupionych wokół czasopisma „Opus International” i jego redaktora Jeana-Clarence’a Lamberta. Porzucił abstrakcję i ponownie nawiązał do surrealistycznej wyobraźni, ale przetworzonej w kontekście współczesnego świata. Powrócił do figuracji. Początkowo inspirował się współczesnym otoczeniem i kliszami zaczerpniętymi z kultury masowej. Coraz częściej sięgał po monotypię, kalkomanię i serigrafię, techniki używane przez artystów pop kultury. Później w jego obrazach zagęściła się surrealistyczna poetyka pokawałkowanego ciała i erotycznych obsesji. Wkroczył z własnym przeżyciem i odrębnymi kształtami w świat sztuki Hansa Bellmera. Formy coraz bardziej efemeryczne nabrały przezroczystości muślinowej materii. Ten typ twórczości, skierowany wyraźnie ku sztuce końca wieku, będzie dominował aż po ostatnią dekadę minionego wieku” (fragment tekstu kuratorskiego wystawy Jerzy Kujawski. Malarstwo. „Tylko wyobraźnia mówi o tym, co być może…”, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa, 22.04–28.05.2006). Jerzy Kujawski był artystą o polskim pochodzeniu, ale większość swojego życia spędził na emigracji we Francji. Żyjąc jeszcze w Polsce, dołączył do grupy krakowskich artystów zwanych Grupą Młodych. Razem z nimi debiutował w 1945. Po dwóch latach studiów na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych wyjechał do Francji, gdzie spędził resztę życia. Artysta był silnie związany ze środowiskiem francuskich surrealistów skupionych wokół André Bretona, i to właśnie z nimi prezentował swoje dzieła podczas słynnej międzynarodowej wystawy surrealizmu w Galerii Maeght w Paryżu w 1947. Kujawski był także powiązany (na początkowym etapie istnienia grupy) z międzynarodowym ruchem Phases, który został utworzony w 1954 przez Edouarda Jaguera. Ruch ten odszedł od hermetycznej doktryny surrealizmu, jednocześnie nie określając dokładnie specyfiki swego programu. Jego członkowie kierowali się nadrzeczywistością rozumianą w sposób bardziej otwarty, niż promowali to artyści skupieni wokół André Bretona. Choć ruch Phases był międzynarodowy, to dla polskiego kontekstu najważniejsza okazała się wystawa zorganizowana w 1969 w krakowskiej galerii Krzysztofory. Jego zainteresowanie surrealizmem przyczyniło się do późniejszego rozwinięcia sztuki zajmującej się zagadnieniem zgłębiania cielesności. W swojej twórczości otarł się o wiele z głównych wówczas w Europie kierunków: abstrakcję liryczną, malarstwo materii czy nadrealizm, każda jednak z faz jego twórczości nosiła rys charakterystyczny dla ręki artysty. Wydawać by się mogło, że jednym z najważniejszych nurtów, do których należałoby przypisać działalność Kujawskiego, była ta ostatnia dziedzina, do której powracał w kolejnych dziesięcioleciach. Od lat 60. artysta zaczął stosować niezwykle ciekawą technikę: po stworzeniu dwóch niemalże identycznych kompozycji na płachtach muślinu rozpościerał je po obu stronach blejtramu, pozostawiając wolną przestrzeń pomiędzy obrazami. Dzięki takiemu zabiegowi dzieła nabierały lekkości oraz dynamiki, można było je oglądać z wielu stron, nigdy nie uzyskując jednakowego efektu. Przedstawiane, rozczłonkowane postaci często pojawiają się również w formie kolażu nakładanego wieloma warstwami. Dzieło prezentowane w katalogu jest datowane na początek lat 70. Wielowarstwowa kompozycja „Pejzażu futurystycznego” ma elementy, które, uwidaczniają ducha surrealizmu. Dzięki nim widz nieustannie może próbować zgłębiać ukazane w niej historie. Co ciekawe, praca ta jest dosyć oszczędna w kolorach. To nietypowe, zazwyczaj bowiem Kujawski zestawiał barwy szalenie odważnie. Zasłynął z tego, że nonszalancko mieszał ze sobą rozmaite tonacje. Mieczysław Porębski pisał o tych i podobnych pracach: „Cechą charakterystyczną obrazów Kujawskiego jest ich nieschematyczność. Mimo że stanowią one rezultat działań zautomatyzowanych i w jakiejś mierze przypadkowych, nie ma w nich nic z improwizacji i dlatego nie ma też powtórzeń. Każde cienkie jak włos włókno i każda drobina farby jest tu oddzielona, wyodrębniona, zindywidualizowana. (…) Kujawski przenika w niepowtarzalną, samoistną treść bytu, który sam tworzy, bada i określa (…). W wyniku takiego postanowienia skala każdego z obrazów rośnie w nieskończoność, nabiera rozmiarów iście kosmicznych. I dlatego z obrazu Kujawskiego nie ma wyjścia, podobnie jak nie ma wyjścia z wszechświata”. O tym, jak ważny jest dorobek Kujawskiego i jak ogromny miał on wkład w dzieje polskiego nadrealizmu, może świadczyć fakt, że to właśnie jego dzieło z 1948 promuje na plakatach i okładkach katalogów nowo otwartą wystawę w Muzeum Narodowym „Surrealizm. Inne mity”. Wystawa ta będzie otwarta jeszcze do 11 sierpnia 2024. Została ona zorganizowana w stulecie opublikowania przez André Bretona słynnego „Manifestu surrealizmu”, porzuca ortodoksyjny sposób myślenia o samym surrealizmie jako o ruchu artystycznym mającym określone ramy czasowe i geograficzne na rzecz traktowania go jako zjawiska globalnego. Nie dziwi zatem fakt, że tak ważną rolę na wystawie odgrywają rozmaite prace Andrzeja Kujawskiego oraz innych twórców związanych z założonym