Henryk Hayden. Malarz martwych natur Powojenny okres w twórczości Henryka Haydena definitywnie odróżnia się od jego wcześniejszych dokonań na polu malarstwa. Daleko idąca synteza form nigdy jednak nie przekroczyła w jego artystycznym oeuvre granicy figuracji. Malarz na zawsze pozostał wierny strukturom przedmiotów, które z czasem podporządkował tylko barwie. Genezy owych stylistycznych uproszczeń doszukiwać należałoby się zapewne gdzieś na początku drogi twórczej Haydena, kiedy to jako zdeterminowany do zmian buntownik wkraczał na drogi kubizmu. Martwe natury powstające od lat 50. XX wieku są z jednej strony kontynuacją zdobytych przed wojną doświadczeń, a z drugiej wpisują się w odrębny i zupełnie innowacyjny etap jego działalności. Przedmioty stają się w tych kompozycjach symbolami. Artysta sprowadza kształty do prostych, jednoznacznych form. Rysunek zdaje się tutaj wręcz nieporadny, niedbały, nawet prymitywizujący. Główną rolę odgrywa barwa – to ona staje się nośnikiem emocji. Pomimo dalece awangardowego charakteru tych późnych pracach Haydena doszukiwać można się w nich pewnych analogii ze sztuką dawnych mistrzów. Pomimo że porównanie to może wydawać się wręcz obrazoburczym, to przyznać należy, iż szczególnie martwe natury malarza implikują w sobie intymność ujęcia, symbolikę i nastrój właściwe przedstawieniom XVII-wiecznych Holendrów. Następuje tu zatem fascynująca fuzja tradycji i innowacji, które przenikają się, wzajemnie uzupełniając Haydena okres tułaczki. Kiedy wojna metaforycznie wygnała go z Paryża, rozpoczął się wówczas dla niego czas wędrówki. Choć był to trudny moment w życiu malarza, to niewątpliwie znacząco wpłynął on na jego dalszą karierę. Na południu Francji przemieszczał się między Mougins i Roussillon d’Apt, gdzie zamieszkał z żoną i przyjaciółmi – Robertem i Sonią Delaunay. To tam Hayden poznał także Samuela Becketta. Pierwsze lata tejże dekady są interesujące pod względem stylistycznym. Jest to bowiem okres buforowy pomiędzy twórczością międzywojenną, a powojennym syntetyzmem. W latach 40. artysta tworzy jeszcze wciąż klasycyzujące martwe natury i pejzaże, które już niebawem zastąpi syntetyzującymi kompozycjami. Prezentowana w katalogu martwa natura z 1947 roku to praca o charakterze przejściowym. Poddane geometryzacji kształty są jeszcze pewnego rodzaju reminiscencją okresu kubistycznego. Namacalność i pewna realność przedmiotów odwołują się wprost do dokonań malarstwa międzywojennego. Wyczuwalna już synteza kształtów zapowiada natomiast to, co miało znaleźć swoje rozwinięcie w kompozycjach z lat 50. i 60. XX stulecia.