MAGIA ZAKLĘTA W TKANINIE Jolanta Owidzka to wybitna artystka, która w latach 50. i 60. współtworzyła nowoczesną tkaninę artystyczną w Polsce. Jej wkład w konstytuowanie wykraczającej poza tradycyjne ramy dziedziny jest niepodważalny. To właśnie jej przypada rola jednej z tych kobiet, których działalność sprawiła, że tkanina jako medium zyskała wysoką rangę w hierarchii sztuk w latach 60. i 70. XX wieku oraz stała się znakiem rozpoznawczym polskich artystów i artystek wystawiających na słynnym Biennale Tkaniny w Lozannie. Mimo licznych eksperymentów formalnych Owidzka pozostała wierna tkaninie przyściennej, która potraktowana po malarsku, stała się wyróżnikiem jej twórczości. Przez lata twórczej aktywności Owidzka stworzyła ponad pięćdziesiąt monumentalnych tkanin do reprezentacyjnych wnętrz – teatrów, filharmonii, hoteli i banków. Punktem zwrotnym w działalności Jolanty Owidzkiej była jej pierwsza indywidualna wystawa w warszawskiej Zachęcie w 1960, nierzadko określana przez krytykę i badaczy jako ta, która rozpoczęła historię przemian polskiej tkaniny artystycznej. Wspomnianej wystawie towarzyszył katalog, do którego wstęp napisał Ryszard Stanisławski. Ten znany kurator i muzealnik, kojarzony zwykle z łódzkim Muzeum Sztuki oraz twórczością radykalnej awangardy – jak się wydaje – nie bez przyczyny poświęcił swój tekst właśnie Owidzkiej. Jak możemy przeczytać: „Owidzka podejmuje z całkowitą świadomością wagi zagadnienia jeden z kapitalnych problemów sztuki współczesnej. Jest nim ciągle szeroko otwarty problem związku malarstwa nowoczesnego ze sztuką użytkową i poprzez nią z przemysłem i architekturą. Kompozycje dywanowe Owidzkiej z ich ogromnym bogactwem inwencji twórczej noszą cechy malarstwa abstrakcyjnego, jednak podporządkowanego ściśle określonej funkcji użytkowej – ona wydaje się punktem wyjścia, głównym wyznacznikiem dla koncepcji plastycznej decydującej z kolei o artystycznej wartości przedmiotu. Tak pojęta tkanina dywanowa staje się pełnowartościowym komponentem nowoczesnego wnętrza. Dzięki abstrakcyjnemu układowi form możliwe jest oglądanie jej z równą satysfakcją z różnych sfer obserwacyjnych zależnie od usytuowania patrzącego, co stanowi na pozór nieuchwytny, ale ważny element harmonii i spokoju” (https://zacheta.art.pl/ public/upload/mediateka/ pdf/5a0d6d3065820.pdf, dostęp: 2.03.2022). Sama ekspozycja wystawy zaaranżowana przez parę awangardowych architektów – Zofię i Oskara Hansenów – prezentowała tkaniny w wyjątkowej, niespotykanej dotąd przestrzennej oprawie. Wyeksponowane na specjalnie przygotowanych do tego podestach gobeliny i dywany sprawiały wrażenie unoszących się w powietrzu. Inne podwieszono pod sufitem, do góry nogami, co całkowicie zmieniało pierwotną perspektywę ich oglądu. Co istotne, wystawa z 1960 była pierwszą tego typu w Zachęcie, tkanina została przedstawiona na niej jako równoprawna część sztuki współczesnej. Owidzka to nie wyłącznie sprawna tkaczka i rzemieślniczka, lecz świadoma swojej twórczości artystka, zajmująca się zagadnieniami estetyki, a także szukająca naukowej podstawy dla swoich działań. Tym, co najbardziej ją interesowało, była relacja tkaniny i architektury. Przyznawała ona przykładowo, że projektując gobeliny, współpracowała z akustykami, z którymi omawiała to, jak będą one wpływać na rozchodzenie się dźwięku w pomieszczeniu. Jak pisała: „Klimat przenikania się we współczesnej sztuce różnych technik stworzył doskonałe warunki dla rozwoju instalacji, asamblaży, miękkiej rzeźby, environment i wielorakich obiektów tworzonych w powiązaniu z włóknem i przeplotem. Jednakże moje główne zainteresowanie tkaniną, a mianowicie: jej rola w architekturze i logika tkackiego warsztatu sprawiły, że gros mojej twórczości dedykowana była nie na wystawy, a do określonych przestrzeni architektonicznych. Organizowanie przez skalę, proporcje, kolor, walor i rytm elementów jest przeznaczeniem najbardziej pasjonującym w tej wspaniałej dziedzinie sztuki. Magia zaklęta w tkaninie ma zasadniczy wpływ na akustykę, tworzy atmosferę, nadaje rangę wnętrzu”. Prezentowana w ramach aukcji tkanina zatytułowana „W Jastrzębiej Górze” powstała w ostatnich latach życia artystki. Stylistycznie i formalnie zdaje się jednak nawiązywać do najbardziej poszukiwanych w twórczości artystki prac z lat 60. Ta rozegrana po malarsku, pozornie abstrakcyjna kompozycja w istocie jest pejzażem, a raczej wspomnieniem nadmorskiego widoku. Warto zwrócić uwagę na paletę kolorystyczną potraktowaną przez Owidzką z właściwą jej kobiecą wrażliwością barwy.