„Jej wyabstrahowany świat kształtów plastycznych zawiera dostateczną sumę elementów znaczeniowych, które, niczym narkotyk, pobudzają wyobraźnię widza, angażują go we współuczestnictwo aktu twórczego. Zatem jej malarstwo nie tylko ‘gładzi wzrok’, nie tylko bawi samoistną grą plastyczną, lecz wciąga nas również w kredowe koło dramatów współczesnego człowieka”. Tadeusz Konwicki HALUCYNACYJNA FASCYNACJA INFORMELEM Teresa Pągowska już od swoich najwcześniejszych obrazów ze szczególną czułością zaprasza odbiorców do jej intymnego świata własnych poszukiwań, spostrzeżeń i myśli. Prezentowana praca powstała u progu kariery artystycznej, na której ścieżce w 1961 Pągowska została wpisana przez Petera Selza do nieformalnego kanonu polskiej sztuki powojennej wraz z jej obecnością na wystawie „Fifteen Polish Painters” w Museum of Modern Art w Nowym Jorku. Prezentowana „Kompozycja XII” stanowi przedsmak dalszych działań Pągowskiej wpisujących się w nurt tzw. Nowej Figuracji. Schyłek lat 50. to również niezwykle intensywny okres w jej twórczości. To właśnie wtedy po chwilowym zauroczeniu realizmem magicznym artystka zwróciła się ku malarstwu nieprzedstawiającemu. Siła ówczesnych jej kompozycji tkwiła w niezwykle śmiałych i odważnych rozwiązaniach formalnych i tematycznych, szczególnie wydobywanych uszczuploną ekspresją oraz momentem zatrzymania pędzla w odpowiednim, często zaskakującym momencie. Jednakże abstrakcja, która zdaje się również szczególnie dominować w prezentowanej „Kompozycji XII”, również była chwilowym epizodem w twórczości Pągowskiej. Jak będzie można zaobserwować w dalszych jej pracach, artystka już nie powracała do tak dalekiego odejścia od zobrazowania konkretnego przedstawienia. Również z czasem na miejscu abstrakcyjnych form zaobserwujemy figurę kobiety, którą to Pągowska uczyniła główną bohaterką swoich obrazów. Pewnie balans pomiędzy abstrakcją a figuratywnością dostrzegł w twórczości artystki Zdzisław Kępiński. Zwrócił on uwagę na pewną halucynacyjną fascynację informelem, którą to artystka wykorzystała w ukazywanych postaciach ludzkich. Wraz ze zmiennością form ciała w obrębie kompozycji nieustannej przemianie ulegała fluktuacja farb. Twórczość Pągowskiej wymyka się z określonych ram schematycznych czy też odgórnie przyjętych założeń. Mimo upływu lat jej malarstwo wciąż pulsuje świeżością odkryć przestrzennych i niuansów kolorystycznych. Przy jednoczesnej redukcji środków wyrazu formuła wypowiedzi artystki nieustannie ewoluowała w kierunku subtelnych niedopowiedzeń i afirmacji materii malarstwa. Tym samym kompozycje Pągowskiej stanowią szczególną ekspozycję surowego płótna i czystego koloru, którego plamy barwne tworzą syntetyczne, figuratywne sceny i tematy. Przy pewnej oszczędności środków jej dzieła są niezwykle bogate w treść, zarówno pod względem zastosowanych zabiegów formalnych, jak i różnorodności podejmowanych tematów. Zarówno we wczesnych abstrakcjach, jak i późniejszych kompozycjach figuratywnych Pągowska zaskakuje odbiorców szczególną śmiałością, odrzuceniem zabawy w estetyczność, a także dążeniem do ascezy, będącej efektem jej dojrzałych wyborów. Wśród elementów wspólnych również zauważalny jest nastrój nocy, atmosfera niepokojów i lęków współczesności. Z czasem jednak Pągowska odkryła kolor na nowo, nadając już mu zupełnie inne znaczenia. W prezentowanej pracy można dostrzec trzy zasadnicze zjawiska mające miejsce w twórczości Pągowskiej na przełomie lat 50. i 60.: ideę niedopowiedzenia, występowanie form stanowiących podstawę do uformowania aktu – najważniejszej tematyki w dalszej twórczości artystki oraz konsekwentne dążenie do specyficznej świetlistości w kolorystyce. Ponadto, w szeregu obrazu z tego okresu artystka wprowadziła liczne warsztatowe innowacje, takie jak technika mieszana, kolaż, odwrót od oleju do akrylu, gwaszu na płótnie pokrytego medium i tempery. Chwilowa fascynacja informelem nie trwała jednak u Pągowskiej zbyt długo ze względu na szczególne jej zainteresowania człowiekiem, refleksją i psychologią.