ARTYSTA POSZUKUJĄCY „Taka jest natura twórczości Tadeusza Kantora, że trudno mówić osobno o jednym jego dziele; osobno o teatrze, o malarstwie czy o jego rysunkach. Trudno i niewłaściwie byłoby mówić o malarstwie bez uwzględnienia teatru, czy o teatrze bez malarstwa. Jest on mistrzem dziedziny artystycznej, którą sam stworzył, którą rozwija i którą można pojmować jedynie w całości, jako sztukę Kantora”. Wiesław Borowski Tadeusz Kantor zapisał się w historii sztuki jako jeden z najwybitniejszych powojennych twórców awangardowych. Prace artysty nieustannie zachęcają do stawiania pytań o naturę sztuki. Cykl „Wszystko wisi na włosku” potwierdza status Kantora jako artysty stale poszukującego i kwestionującego obowiązujące kanony, który lękał się utrwalenia, unieruchomienia dzieła sztuki. Przypadkowe, prozaiczne obiekty zostały tu zestawione z surowym płótnem. Przedmiot jest w kompozycjach obecny w całej swojej fizycznej okazałości, ale Kantor przewrotnie umieszcza go poza polem obrazowym. Jest oderwany od płótna, autonomiczny i autentyczny, niczego nie udaje, nie reprezentuje złożonej symboliki. Jego obecność jest efemeryczna – przedmioty zsuwają się, powiewają, są naprędce przerzucone przez blejtram, tak jak gołąb – przysiadły tu tylko na moment. Samo zaś płótno zostaje sprowadzone do podrzędnej roli tła, podpórki, jest zdegradowane, wyszydzone. Tak o tym bodaj najbardziej konceptualnym cyklu artysty pisał badacz twórczości Kantora Lech Stangret: „W marcu 1973 roku Kantor wystawił w Galerii Foksal cykl obrazów zatytułowanych ‘Wszystko wisi na włosku’. Do szarych, niezagruntowanych płócien przyczepił różne przedmioty: złożony parasol, wiązkę drewna. Niczego nieprzedstawiające płótna występowały w roli mało znaczących rzeczy, o które można oprzeć deskę, położyć na nich kwiaty, a nawet pozwolić usiąść gołębiowi. Związek płócien z przedmiotami wydawał się przypadkowy i tymczasowy. (…) Serią obrazów ‘Wszystko wisi na włosku’ Kantor nie schodził z drogi awangardy. Próbował tylko, po doświadczeniach dzieła otwartego na udział widzów, wrócić do dzieła ‘zamkniętego’, autonomicznego (…). W sztuce pojęciowej Kantor dostrzegał wiele zalet, na przykład jej czysto intelektualny charakter (…)” (Lech Stangret, Tadeusz Kantor. Malarski ambalaż totalnego dzieła, 2006, s. 83). Tadeusz Kantor – „malarz-konspirator często obraz opuszczał, zbliżając się do stopnia zero-malarstwa, do jego anihilacji czy aneantyzacji (…). W tekście ‘Cafe Europe’ z 1990 roku Kantor mówił: ‘W dalszym ciągu: rok 1973. Wystawa ‘Wszystko wisi na włosku’. Gdzie treścią obrazu było to, co z obrazu zostało wyrzucone poza obraz i ledwo się trzymało’. W rozmowie z Wiesławem Borowskim, przeprowadzonej w 1974 roku, powiedział: ‘W tym cyklu (…) dokonuję pewnych zabiegów z płótnem, nie jest to jednak manipulacja formalna. Istotnie płótno jest materialne, ale to, co robię, jest szyderstwem z płótna, a szyderstwo zakłada zawsze zaangażowanie psychologiczne’” (Jaromir Jedliński, Podróż, powroty: Wielki Testament Tadeusza Kantora, przewodnik po wystawie „Ze spuścizny twórczej Tadeusza Kantora”, Muzeum Sztuki w Łodzi, Galeria Księży Młyn, Zeszyt nr 8, 1995). Podobnie jak w interpretacji ambalaży muzealnych można odnieść się tu do chętnie stosowanej przez artystę figury retorycznej „Realności Najniższej Rangi”, „która każe mi zawsze sprawy umieszczać i wyrażać w materii jak najniżej, jak najniższej, biednej, pozbawionej godności, prestiżu, bezbronnej, często nawet nikczemnej” (Tadeusz Kantor). Prezentowane obrazy, wykonane przez Tadeusza Kantora w pierwszej połowie lat 70., stanowią poniekąd naturalną kontynuację poszukiwań formalnych i intelektualnych, zapoczątkowanych przez ambalaże tworzone przez artystę od 1965. Odbyte w tym okresie podróże do USA zaowocowały zwrotem artysty w kierunku sztuki konceptualnej. Jako bodaj jedyny polski twórca awangardowy podjął w latach 60. aktualny i polemiczny dialog z dziełami konceptualistów, już od dłuższego czasu pełnił bowiem w polskim życiu artystycznym funkcję medium przetwarzającego kolejne artystyczne impulsy napływające do Polski z zachodniej Europy, a później także Stanów Zjednoczonych. W swojej wizji sztuki Kantor poszukiwał takich sposobów artystycznej wypowiedzi, które byłyby najbardziej adekwatne do współczesnych czasów – chłonął wszelkie nowinki, umiejętnie asymilował to, co okazywało się przydatne, modyfikował, wchodził w dialog. Interesowały go możliwości zawieszania dotychczasowych sensów i znaczeń obiektów, mieszanie porządków, wydobywanie tego, co ukryte, mistyfikacja, sięganie do głębokich warstw pamięci to podstawowe wyznaczniki realizacji teatralnych, obrazów i instalacji Tadeusza Kantora. W 1939 ukończył ASP w Krakowie. Był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej awangardy artystycznej doby powojennej, a przede wszystkim twórcą polskiego teatru awangardowego eksperymentalnego teatru podziemnego, a od 1956 teatru Cricot 2 w Krakowie. Był współzałożycielem i członkiem Grupy Plastyków Nowoczesnych w 1945. W 1955 odbył podróż do Paryża, gdzie zetknął się z najnowszymi tendencjami w sztuce światowej. W jego twórczości główną formą wypowiedzi artystycznej było malarstwo abstrakcyjne, zwłaszcza typu informel, zajmował się także grafiką; aranżował happeningi, zajmował się scenografią i filmem. Prowadził działalność pedagogiczną: w 1948 i 1968 w ASP w Krakowie i w 1961 w akademii w Hamburgu. Laureat m.in. nagrody Fundacji im. Goethego w 1978 w Szwajcarii.