EKSPRESYJNY SPEKTAKL Jak sam o sobie pisze, jest „malarzem i scenografem, czasami rzeźbiarzem…”. Mikołaj Malesza lubi powtarzać, że nie jest „malarzem jednego obrazu”. Ceni sobie różne inspiracje i chętnie z nich korzysta. W jego twórczości znajdziemy nawiązania do sztuki naiwnej, surrealizmu, realizmu, abstrakcji. Obrazy artysty są w dużej mierze wynikiem jego spotkań z materią teatralną. A spotkań tych było wiele i byłe one bardzo różnorodne, gdyż jest on autorem ok. 70 scenografii teatralnych, w tym także w teatrach lalkowych. Lalki i maski są częstymi bohaterami jego płócien. Postacie nie z tego świata są także nierzadką dominantą jego obrazów i są one przedstawiane najczęściej jako samotne, zamyślone, umieszczone gdzieś z boku. Scenografie, lalki, rzeźby teatralne, ale także obrazy Maleszy mają ludowy charakter. Są oszczędne w formie, nieco prymitywne, często mocno nasycone symboliką i mistycyzmem. Tak jak na obrazie „Bachanalia” operują zgrzebnym, ale mocnym konturem. I tak jak w przypadku lalek, przy tworzeniu, których używa prostych materiałów jak drewno czy juta, postacie na jego płótnach przypominają trochę kukły z gałganów. Nie bez znaczenia jest tu fakt, że Teatr Wierszalin, do którego przedstawień niemal wszystkie scenografie tworzył Malesza, jest powiązany z taką poetyką. Operując skrótem i metaforą, odwołuje się do moralitetu i ludowej przypowieści. Bardzo często pojawia się tu także groteska, skrót czy mocna deformacja. Sam artysta mówi o swoich dziełach: „Zależy mi na osobistym, aktywnym przeżywaniu i rozumieniu obrazu przez tych, którzy się z nim zetkną. Jeśli ktoś zadaje mi pytanie: co autor chciał przez to powiedzieć?, odpowiadam, że to, co widać. Uważam, że jeśli ktoś nie rozumie obrazu, nie umie go przeżyć, to znaczy, że obraz jest dla niego martwy, moje objaśnienia go nie ożywią…”. Ta krótka, ale jakże dosadna obserwacja, zdaje się idealnie opisywać twórczość malarską Mikołaja Maleszy. Patrząc na jego niezwykle ekspresyjne obrazy, albo odczuwa się energię, albo nie. Żona artysty, Ewa Sokół-Malesza, reżyserka teatralna, z którą ściśle współpracuje, wiele razy namawiała męża, by swe prace tytułował. Celem miało być stworzenie metafory jaką rodzi proces nazewnictwa tajemnic jego malarskiego świata. Cytując: „Była ona ułatwieniem dla widza. Mógł on swobodniej zbliżyć się do świata dziwnych ludzików, ptaków, kotów, świń, całej wielkiej menażerii, zamieszkującej wykreowane przestrzenie.” Zarówno twórczość scenograficzna, jak i malarska Maleszy jest mocno emocjonalna, ekspresjonistyczna, zarówno w formule, jak i w sposobie ukazywania świata dookoła. Na jego płótnach świat fantastyczny przenika się z rzeczywistym. Przedstawicieli zarówno jednego jak i drugiego, twórca przywołuje z charakterystyczną mu melancholią. Nawet w jego pejzażach wyczuć można tęsknotę za utraconym czasem, zwłaszcza dzieciństwem. Warto wiedzieć, że istotę jego twórczości malarskiej na pewno ukształtowała przyroda, z którą artysta od najmłodszych lat miał do czynienia. Mikołaj urodził się w 1954 roku w Krynkach w rodzinie prawosławnej. Do piętnastego roku życia mieszkał na skraju Puszczy Knyszyńskiej, w miejscowości Trzciano Nowe. Do szkoły miał kawał drogi przez las, co wspomina bez przykrości… Na egzamin do Liceum Plastycznego w Supraślu jechał 20 kilometrów rowerem. Nie tylko „Bachanalia”, ale i płótna artysty w ogóle, charakteryzują się nasyconą kolorystyką, wielością planów i elementów poetyckich, jakby z pogranicza snu. Czasem pojawia się na nich pustka. Ewa Sokół-Malesza mówi, że: „Mikołaj jest świetnym kolorystą i bardzo odpowiada mi sposób w jaki (poprzez kolor) charakteryzuje bohaterów swoich obrazów. Zrealizowaliśmy wspólnie wiele spektakli w teatrach lalkowych i zawsze udział w nich Mikołaja jako scenografa był nie do przecenienia, ale przecież od lat marzy mi się spektakl, gdzie wystąpią postaci z obrazów z ich śmiałą kolorystyką, poczuciem humoru i wewnętrzną głębią”.