Ostatnie dzieło młodego mistrza? Maurycy Gottlieb to europejskiej klasy malarz pochodzenia żydowskiego. Urodził się w zamożnej rodzinie w 1856. W latach 1871-73 był studentem wiedeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, gdzie rozwinął swój oryginalny warsztat malarski. Po trzech latach, zafascynowany historycznym monumentalnym malarstwem Jana Matejki, przeniósł się do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. W klasie wielkiego mistrza Gottlieb chciał łączyć patriotyczne wątki polsko-żydowskie. Spotkał się niestety z wykluczeniem społecznym oraz antysemickimi atakami ze strony wykładowców i studentów. Brak zrozumienia zmusił go do powrotu do Wiednia, skąd później wyjechał na dalszą edukację do Monachium. W tych ośrodkach artystycznych zapoznał się z działalnością artystyczną wielkich mistrzów. Szczególnie zainteresowała go twórczość Rembrandta, barokowego mistrza portretu psychologicznego, który był zafascynowany kulturą żydowską. Po 1877 roku Gottlieb stopniowo zaczął zyskiwać uznanie krytyków i zamówienia od bogatych mecenasów związanych z gminą żydowską w Monachium, Wiedniu, Lwowie i Warszawie. Wsparcie finansowe pozwoliło mu na wyjazd do Rzymu, gdzie trafił pod opiekę czołowego akademika Henryka Siemiradzkiego. W 1879 został zaproszony przez Jana Matejkę do Krakowa, gdzie rozpoczął prace nad historycznym cyklem malarskim przedstawiającym dzieje Żydów w Polsce. Gottlieb zmarł przedwcześnie w tym samym roku, w wyniku powikłań pooperacyjnych. W œuvre artysty znajdują się głównie obrazy o tematyce historycznej, silnie inspirowane malarstwem Jana Matejki. Przedstawiają one sceny biblijne, mitologiczne, historyczne oraz te inspirowane literaturą. Tematyka żydowska jest silnie obecna w twórczości Gottlieba. Porusza on tematy cierpienia i wykluczenia Narodu Wybranego. W swoich obrazach często ukrywał swoje kryptoautoportrety, identyfikując się z bólem, jaki odczuwał jego naród. Należy tu wymienić ilustracje do „Uriela d’Acosty”, „Chrystusa przed sądem” (1877-1879) czy „Żydów w bożnicy” (1878). W przywołanych kompozycjach łatwo można zauważyć obycie Gottlieba ze sztuką europejską oraz bardzo ciekawe motywy orientalne. Należy zaznaczyć, że do dziś zachowała się bardzo mała część dorobku młodego artysty. Większość dzieł, które przetrwały II Wojnę Światową, znajduje się w czołowych muzeach w Polsce i za granicą. Maurycy Gottlieb znany był również jako doskonały portrecista. W 1876 stworzył swoje największe arcydzieło – autoportret „Ahaswer” znajdujący się w Muzeum Narodowym w Krakowie. Artysta szybko zyskał uznanie wśród zamożnych i wykształconych członków społeczności żydowskiej. Portrety Gottlieba są silnie wzorowane na sztuce Rembrandta. Tak jak wielki mistrz baroku, Gottlieb ukazuje psychologiczne, intymne portrety postaci wyłaniających się z ciemnego tła, oświetlone miękkim, ciepłym światłem. Najlepszym tego przykładem jest portret Ignacego Kurandy, na którym doskonale widać technikę nakładania farby szerokimi pociągnięciami, rezygnację ze szczegółów na rzecz wrażeniowego przedstawienia postaci. Do najciekawszych i najbardziej poruszających płócien artysty należą jednak portrety kobiece. Modelki Gottlieba, malowane jako tajemnicze, pogrążone w zadumie, były opisywane przez badaczy i krytyków jako „przepełnione nieokreśloną tęsknotą”. Malarz często wykorzystuje rekwizyty lub przedstawia je w kostiumie historycznym, jak w „Damie z wachlarzem” (1877) czy „Sulamit” (1877). Bardzo często modelkami Gottlieba były jego siostry. Niezwykły „Portret siostry artysty Anny” (1879) ukazuje młodą żydówkę w renesansowym stroju podkreślającym jej urodę. Jest to przedstawienie intymne i tajemnicze. „Portret młodej kobiety w kapeluszu” został namalowany przez Gottlieba w ostatnim roku jego życia. Zamyślona młoda modelka wyłania się z tła wzorowanego na obrazach Rembrandta. Prosta kompozycja i psychologiczne studium postaci w przywołanym obrazie przypomina „Dziewczynę w ramie obrazu” Holendra znajdującą się na ekspozycji Zamku Królewskiego w Warszawie. Smutna, zamyślona twarz kobiety namalowana jest wspaniałymi laserunkami dodającymi przedstawieniu świetlistości. Być może jest to nawet ostatnie dzieło stworzone przez tego młodego mistrza zmarłego w wieku zaledwie dwudziestu trzech lat.