PŁONĄCA MOSKWA NAPOLEONA Wojny i bitwy napoleońskie dla artystów XIX stulecia stanowiły niezwykle istotny i nośny temat. Napoleon Bonaparte stał się ikoniczną indywidualnością epoki romantyzmu, a jego imperialne dążenia dały wielu narodom, w tym także Polsce, siłę do walki oraz nadzieję na wolność i niepodległość. Tematyka napoleońska zakorzeniła się w kulturze i sztuce tak silnie, że nawet wiele dekad po śmierci wodza twórcy chętnie podejmowali kultowe już z perspektywy czasu wątki tej jakże rozbudowanej epopei. Nie brakuje ich naturalnie w artystycznej działalności przedstawicieli rodu Kossaków – wybitnych batalistów, malarzy koni oraz piewców chwały polskiego i obcego oręża. Kampania Napoleona z 1812, na której tle rozgrywają się sceny „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, zakończyła się porażką i stanowiła „początek końca” błyskotliwego podboju Europy przez cesarza. Mickiewicz rysował na kartach epopei wodza w sposób afirmatywny, dopiero idącego na Rosję, a Jerzy Kossak pokazuje jego odwrót i klęskę wyprawy moskiewskiej. Definitywny rozpad wojska nastąpił wskutek mroźnej aury oraz dotkliwego głodu, które dokuczały przegranym. Polacy w szeregach Napoleona należeli do najwytrwalszych, walczyli z atakującymi oddziały kozakami oraz stanowili straż przyboczną wodza. Kossak, przedstawiając temat klęski napoleońskiej, zyskał dużą popularność. Pierwszy obraz z tej serii namalował 27-letni artysta w 1913, krótko przed wybuchem Wielkiej Wojny (miejsce przechowywania nieznane). W kolejnych dekadach powracał do wypracowanej redakcji tej historii, gdzie kilkakrotnie pojawia się dramatyczna scena rozgrywająca się pod murami płonącej Moskwy. Wojska napoleońskie opuściły Moskwę nad ranem 19 października 1812 roku. Z miasta wyszło 150 tys. ludzi, prowadzących 55 armat i ponad 10 tys. wozów taborowych. Wielka Armia ruszyła w kierunku Smoleńska. 27 października zaczęły się mrozy i zamiecie śnieżne, co utrudniło odwrót i przyczyniło się do klęski wojsk cesarskich. Niesprzyjający klimat i mroźna zima spowodowały szybki rozpad, nieprzystosowanej do takich warunków, armii. Nękani głodem francuscy żołnierze nie byli w stanie odeprzeć napierających Rosjan. W tych trudnych warunkach najlepiej radzili sobie Polacy. Polska kawaleria dzielnie walczyła z kozakami, a Szwoleżerowie Gwardii utworzyli osobistą eskortę Napoleona i jego marszałków. Temat prezentowanego w ofercie aukcyjnej zaczerpnięty z wydarzeń kampanii napoleońskich Jerzy Kossak podejmował kilkukrotnie. Znajomość historii i żołnierskich mundurów pozwalała mu swobodnie i ze znawstwem sięgać do różnych zdarzeń i epizodów tych wojen. W prezentowanym obrazie Kossak przedstawił Napoleona jadącego saniami otoczonymi przez polskich żołnierzy 1 Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej, którzy wyprowadzili wówczas cesarza z płonącego miasta. Za nimi widać mury i zabudowania płonącej Moskwy.