GEOMETRIA W RYTMIE ŚWIATA Twórczość Janusza Orbitowskiego należy do klasyki polskiej abstrakcji geometrycznej, w której to artysta koncentruje się przede wszystkim na poszukiwaniu formy i relacji przestrzennych za pomocą indywidualnego doboru środków wyrazu. Tym samym jego dzieła zadziwiają kolejnymi odsłonami artystycznych eksploracji, co jest szczególnie widoczne w reliefach. To właśnie w nich Orbitowski wypracował swój oryginalny język artystyczny, oparty na eksperymentach z geometrią, elementami op-artu i minimalistycznymi formami. Widoczny w prezentowanej pracy monochromatyzm jest charakterystyczny dla jego dzieł, powstałych w pierwszej dekadzie XXI wieku, kiedy to artysta przestał sięgać po inne barwy poza bielą. W prezentowanej pracy wewnętrzny rytm kompozycji wytyczają sąsiadujące ze sobą małe prostokąty, które swoim nachyleniem włączają zmysły odbiorcy w „rytm świata”. Owe geometryczne elementy wychodzą ponad płaską powierzchnię, rzucają cień, wywołując wrażenie następującej po sobie stopniowości. Proces ten porządkuje przestrzeń kompozycji i podkreśla dynamikę gry światła i cienia trzeciego wymiaru. Pulsująca i wibrująca geometryczna siatka omawianego reliefu oddziałuje na szereg bodźców odbiorcy oraz włącza go w eksperymentalną grę podejmowaną przez Orbitowskiego. Jednocześnie artysta podkreśla tu rolę relacji z naturą, szczególnie akcentowaną w jego późnych dziełach. W odważny sposób wykorzystuje również właściwości achromatyczności białej barwy i podobieństwa struktur dla rozróżnienia poszczególnych elementów kompozycji. Wielość uzyskanych wariantów gry światła i cienia podkreślają rytmy przyspieszone i zwolnione, rytmy zagęszczone i rozluźnione oraz układy kierujące uwagę zarówno w stronę symetrii, jak i zdecydowanie asymetryczne. Bożena Kowalska owe rozwiązania porównuje do ruchu fal marszczonych na powierzchni wody, narastających warstw gałęzi świerka lub jodły i regularnego układu żyłek na liściach grabu i jak dodaje: „Sztuka Janusza Orbitowskiego – chłodna i ascetyczna, w sposób w pełni uzasadniony kwalifikowana do kategorii abstrakcji geometrycznej, jest równocześnie nasycona ciepłem emocji. Jest piękną, achromatyczną opowieścią o trwałości i przemijaniu” (Bożena Kowalska, wstęp do katalogu wystawy [w:] Orbitowski teraz. Reliefy i rysunki, Galeria Sztuki Artemis, Kraków, styczeń – luty 2015, nlb.). Działania Orbitowskiego można porównać do intelektualizmu, będącego wynikiem samoświadomości artysty. Formalną podstawą jego dzieł jest szczególne zainteresowanie koegzystencją świata realnego z wyimaginowanym. Idealnym nośnikiem owych wątków były właśnie reliefy, gdzie za przedmioty rzeczywiste uznaje się uobecnione geometryczne formy, tj. prostokąt czy linię. Jednocześnie Orbitowski traktował geometrię jako środek umożliwiający realizację tematu, daleki od wyrazu artystycznej ekspresji.