Newsletter
Jeśli chcesz otrzymywać aktualne informacje dotyczące oferty Desa Home - zapisz się do naszego newslettera.
Newsletter
Jan Berdyszak
"Kompozycja kół XIV"
olej/płótno, 200 x 136 cm
Na kartach polskiej historii sztuki Jan Berdyszak zapisał się jako artysta poszukujący, obalający tradycyjne konwencje, szczególnie te związane z formalnymi aspektami dzieł sztuki, wynikającymi z ich fizycznych właściwości. Twórczość Berdyszaka cechuje bardzo analityczne podejście do kwestii związanych z percepcją materialności dzieła sztuki. Drobiazgowa analiza Berdyszaka jest wsparta długofalową i wyjątkowo konsekwentną postawą wobec prowadzonych przez siebie studiów. Berdyszak jest autorem dwóch ważnych wizualno-teoretycznych rozważań, które podważyły tradycyjne pojmowanie dzieł sztuki jako materialnych bytów dwu- lub trójwymiarowych. Jedno dotyczyło obalenia mitu obrazu jako przedstawienia zamkniętego w kwadratowych lub prostokątnych ramach. Drugie – zmiany pojmowania natury obiektu malarskiego rozumianego jako przedmiot o fizycznych, przestrzennych właściwościach. Efektem tych rozważań była stopniowa dematerializacja dzieła sztuki i wykrystalizowanie się koncepcji przestrzeni mentalnej, pojmowanej jako relacyjny związek pomiędzy dziełem sztuki a jego odbiorcą. Drogę od dwuwymiarowego dzieła do przestrzeni mentalnej Berdyszak rozpoczął w latach 1958-60, kiedy powstały jego pierwsze, całkowicie abstrakcyjne gipsoryty, przedstawiające koła i elipsy, takie jak na przykład prace z cyklu „Czarne formy”. Kluczowy moment przypadł na lata 1962-64, kiedy to Berdyszak stworzył cykl obrazów „Koła podwójne”, w których dokonał przełamania tradycyjnego malarskiego prostokąta, uwalniając kompozycję od odseparowującej jej przestrzeni ramy. Prace te nazywał często formatami integralnymi. „Koła podwójne” następnie ewoluowały w cykl znany jako „Kompozycja kół”, w której artysta zaczął rozdzielać jedno z kół i umieszczać jego fragmenty nad i pod drugim kołem. Prezentowana praca pochodzi właśnie z tego okresu. Oba te cykle następnie ewoluowały w kierunku obiektów malarskich, które można ulokować na pograniczu malarstwa i rzeźby. W 1965 powstał „Obraz strukturalny z otworem III”, który wyznaczył nowy etap poszukiwań, wiążących się z wprowadzeniem do obrazu przestrzeni rzeczywistej. Berdyszak bardzo intensywnie poszukiwał relacji między wnętrzem a zewnętrzem dzieła sztuki. Kluczowym zagadnieniem w tym obszarze była właśnie koncepcja przestrzeni. Artysta starał się oddać poczucie przestrzenności dzieł sztuki za pomocą wycinania różnego rodzaju otworów, nakładania na siebie płaszczyzn i stosowania kontrastowych kolorów. Zabiegi te miały ujawniać kolejne fizyczne cechy dzieła sztuki, takie jak gęstość, ciemność, przezroczystość i potencjalność. Punktem wyjścia do tej analizy przestrzennej były zdobycze teoretyczne cykli „Koła podwójne” i „Kompozycje kół”. Zdaniem Marty Smolińskiej dekonstrukcja tradycyjnie pojmowanego dzieła sztuki doprowadziła Berdyszaka do zdefiniowania go jako przestrzeni mentalnej. Jak pisała Marta Smolińska-Byczuk: „Obraz wyzwala swój potencjał, ośmielony porzuceniem okowów prostokątnego formatu objawia się w najrozmaitszych postaciach, także jako obraz fotograficzny, obraz efemeryczny – umykające, nietrwałe odbicie czy jako obraz ‘mentalny’, projektowany przez odbiorcę na ‘ekran’ dzieła. Nawet obrazy natury, oparte na motywach zaobserwowanych w przyrodzie, stają się obrazami natury obrazu. Sforsowane zostają granice między gatunkami i konwencjami; trwałą wartością jest jedynie poszukiwanie kolejnych, nieprzebytych dotychczas dróg. A poszukiwanie to omija trakt tradycyjnie pojmowanej syntezy i analizy, wybierając wariantowość, która zapewnia bogactwo i możliwość pochylenia się nad każdą sytuacją z osobna” (Marta Smolińska-Byczuk, O obrazie obrazami, [w:] Jan Berdyszak. Prace 1960-2006, [red.] Marta Smolińska-Byczuk, Wojciech Makowiecki, Poznań 2006, s. 121). Praca prezentowana w ramach aukcji, poza właściwościami czysto artystycznymi, stanowi również zapis badań teoretycznych prowadzonych przez Berdyszaka. Biorąc pod uwagę znaczącą skalę tego płótna, jak również numerację tego dzieła, która sugeruje dojrzałe stadium badań nad tym zagadnieniami dwuwymiarowości, jest to wręcz cały rozdział wyjęty z teorii malarskiej tego artysty. W przypadku tej pracy widoczny jest wyraźnie początek tendencji do dematerializacji obrazu, co przejawia się w odseparowaniu przedstawionych kół od tła obrazu. Koła te wydają się lewitować w przestrzeni, co sprawia, że zostaje zachwiana relacja pomiędzy głównym motywem przedstawienia a drugim planem. Gradacja brunatnych kolorów dodatkowo wzmaga zależności ustanowione w polu obrazowym. Jak pisała Marta Smolińska-Byczuk: „W pewnym momencie motyw emancypuje się z tła, uwalnia się od niego, ‘przepoczwarza’, porzucając tradycyjny, prostokątny ‘kokon’ formatu, którym był spowity. Kształt pola obrazowego drastycznie się zmienia; zaczyna absorbować otaczającą przestrzeń – jednocześnie rozpychając się w niej i ‘zasysając’ ją ku sobie. Granica wnętrze – zewnętrze zostaje przekroczona. Upada kolejna tradycyjna, oswojona kategoria, służąca opisowi obrazu” (Marta Smolińska-Byczuk, O Obrazie obrazami, [w:] Jan Berdyszak. Prace 1960-2006, [red.] Marta Smolińska-Byczuk, Wojciech Makowiecki, Poznań 2006, s. 120).
Autor | Jan Berdyszak |
---|---|
Daty życia autora | (1934 Zawory - 2014 Poznań) |
Tytuł | "Kompozycja kół XIV" |
Czas powstania | 1963 |
Technika | olej |
Materiał | płótno |
Rodzaj | malarstwo sztalugowe |
Wymiary | 200 x 136 cm |
Typ obiektu | malarstwo i rysunek |
Styl | abstrakcja |
Sygnatura | sygnowany l.d.: 'BER | DYSZ | AK' oraz datowany p.d.: '19 | 63' |
Opis szczegółowy | sygnowany, datowany i opisany na odwrociu: 'Kompoz. | KÓŁ | XIV | 1963 | JAN | BER | DYSZ | AK' |
Wymaga zezwolenia na wywóz za granicę Polski | Tak |
Jan Berdyszak
olej/płótno, 200 x 136 cm
"Kompozycja kół XIV"
Autor | Jan Berdyszak |
---|---|
Daty życia autora | (1934 Zawory - 2014 Poznań) |
Tytuł | "Kompozycja kół XIV" |
Czas powstania | 1963 |
Technika | olej |
Materiał | płótno |
Rodzaj | malarstwo sztalugowe |
Wymiary | 200 x 136 cm |
Typ obiektu | malarstwo i rysunek |
Styl | abstrakcja |
Sygnatura | sygnowany l.d.: 'BER | DYSZ | AK' oraz datowany p.d.: '19 | 63' |
Opis szczegółowy | sygnowany, datowany i opisany na odwrociu: 'Kompoz. | KÓŁ | XIV | 1963 | JAN | BER | DYSZ | AK' |
Wymaga zezwolenia na wywóz za granicę Polski | Tak |