„Znany i nieznany, dojrzały i wciąż z młodzieńczą pasją poszukujący własnej formuły, własnej ‘drogi w sztuce’, a jednocześnie dążący do osiągnięcia najbardziej uniwersalnej i pojemnej formy plastycznej. Te pozornie sprzeczne słowa określają chyba najtrafniej sylwetkę Henryka Musiałowicza – jednego z bardziej uhonorowanych licznymi nagrodami i wystawami, w znacznej części zagranicznymi, polskiego artysty. Jest on ciekawym przykładem wszechstronnego artysty, biegle władającego wieloma technikami plastycznymi, który rezygnując ze zdobytego przez lata doświadczenia potrafił rozpocząć artystyczne poszukiwania od nowa, za pomocą najprostszych środków plastycznych. Porzucił formułę malarstwa bliskiego kolorystom, na rzecz prac tworzonych piórkiem i tuszem. Podejmując taką decyzję w 1956, z czasem zrezygnował z funkcji pełnionych już wtedy w Związku Polskich Artystów Plastyków oraz z aktywnego uczestniczenia w ówczesnym środowisku artystycznym. Świadomie decydując się na pewnego rodzaju outsiderstwo, starał się tworzyć poza – jego zdaniem – krótkotrwałymi modami, tendencjami w sztuce. (…) (…) Najbardziej istotnym cyklem okresu czarno-białego są jednak ‘Portrety z wyobraźni’, budowane podobnymi środkami jak ‘Głowy’, ‘Dna morskie’ lub ‘Krajobrazy animalistyczne’, niosące jednak kluczową dla tej sztuki, w pełni ukształtowaną formę – zarys popiersia ludzkiego. Prawie wszystkie późniejsze zespoły prac tworzonych przez artystę, aż do lat dziewięćdziesiątych, zawierają ten kształt lub jego metamorfozy, nie tylko formalne, ale i semantyczne. Swoją formą ‘Portrety z wyobraźni’ stanowią rozwinięcie cyklu’ Głów’. Już w 1958. Stanisław Ledóchowski określał je mianem ‘urealnionej abstrakcji’. Powstały setki ‘Portretów z wyobraźni’, coraz bardziej dopracowanych, wykonanych coraz żmudniejszą techniką: budowanych kreską, zadrapaniami powierzchni papieru, plamami tuszu o różnej gęstości, walorze. Najczęściej wyobrażają one wysmukłe, hieratyczne, często porównywane przez krytyków do ikon, popiersia ludzkie. Pierwsze trudno jeszcze odróżnić od cyklu ‘Głów’ (w karcie katalogowej zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie przy jednej z tych prac z roku 1957 figuruje ‘roboczy’ tytuł ‘Portret kobiety w futrzanej czapie...’). Z reguły podobne były do siebie wymiarami (ok. 50x70 cm). Prace z tej serii, czasem określane przez krytyków mianem grafik, pojawiły się u progu lat sześćdziesiątych. Po raz pierwszy zaprezentowane zostały w Zachęcie w 1960. Artysta przedstawił tam wszystkie swoje cykle czarno-białe: ‘Ruiny Warszawy’, ‘Pejzaże’, ‘Dna morskie’, ‘Okupacja 1939-1945’ oraz ‘Głowy’ i ‘Portrety z wyobraźni’. Bożena Kowalska, recenzując tę wystawę, wymieniła jako pierwsza nazwę cyklu ‘Portrety z wyobraźni’. Stanisław Ledóchowski pisząc o tej samej wystawie wymieniał jeszcze tytuły ‘Głowy’ i ‘Rozstrzelania’ z podtytułem ‘Cienie na murach’. Te rozbieżności świadczyć mogą o ogromnym podobieństwie poszczególnych serii obrazów, jak również o pewnym wahaniu samego artysty przy nadawaniu obrazom lub ich cyklom tytułów. Ledóchowski podkreślał także specyficzną technikę, charakterystyczną już wtedy dla artysty, jak również fascynację naturą, potrzebę kontemplacyjnego odbioru jego prac. Emocjonalny i poetycki styl Musiałowicza zestawiał z obrazami konstruowanymi racjonalnie – formistyczną bryłą Tymona Niesiołowskiego i plamą barwną Czesława Rzepińskiego. Wystawa ta była dla Musiałowicza pierwszą okazją do szerszej prezentacji swego dorobku w kraju, a jednocześnie pełną manifestacją obranej konwencji plastycznej. Osiągnął wówczas to, co było jego zdaniem istotne w malarstwie mistrzów, których podziwiał – natura stała się dla niego inspiracją, ale nie była przez niego odtwarzana dosłownie. Następna wystawa indywidualna Musiałowicza w Zachęcie miała miejsce dopiero w roku 1979. ‘Portrety z wyobraźni’ z czasem stawały się coraz bardziej odrealnionymi wyobrażeniami, nieraz tylko z zarysem sylwetki ludzkiej. Podobnie, jak w poprzednich czarno-białych pracach, ich podobrazie często składa się z kilku różnie opracowywanych piórkiem i tuszem warstw papieru, zdrapywanych, porysowanych. W pewnym sensie stanowią one rodzaj kolażu. Pełniej technika ta wykorzystana została przez artystę w powstałym nieco później, ale formalnie związanym z ‘Portretami z wyobraźni’, cyklu ‘Rodzina’, w którym zestawiał po prostu postacie z ‘Portretów’ w dwu-, czasem trzyosobowe grupy symbolizujące rodzinę. Znamienne jest to, że nakrycia głów postaci z ‘Portretów z wyobraźni’, a wcześniej ‘Głów’, przypominały czasem kobiece czepce i kojarzyły się z bretońskimi lub bliżej nieokreślonymi ludowymi nakryciami głowy, przeradzając się też w proste, choć fantastyczne, abstrakcyjne formy. Często też w tle rysowały się kształty, w których domyślać się można na poły zarysu skrzydeł, na poły kształtu majestatycznego tronu. Cyklem ‘Portretów z wyobraźni’ Musiałowicz powrócił do koloru. Nastąpiło to jednak dopiero w 1964”. Ernest Malik, „Henryka Musiałowicza droga do czerni i bieli”, „Roczniki Humanistyczne” nr 47.4, 1999: 279-307