Zamknięte ciało sztuki Czarny, miękki, szyty grubą nicią. Przypomina przedmiot użytkowy, choć trudno określić jego funkcję. Leży płasko, zamknięty, jakby coś w sobie skrywał. Ale w środku nie ma nic – tylko powietrze, wspomnienie i ciężar sprawy, która rozegrała się kilka lat wcześniej.„Fetysz S/M” Doroty Nieznalskiej to nie tyle rzeźba czy obiekt, ile świadectwo: formowane ze skóry i milczenia. Powstał w 2005 – cztery lata po wystawie „Pasja”, która uczyniła artystkę symbolem polskiego konfliktu wokół wolności twórczej, religii i cielesności. Ten skórzany futerał został stworzony z myślą o stalowym krzyżu z fotograficznym nadrukiem męskich genitaliów – centralnym elemencie tamtej pracy. „Fetysz S/M” nie jest więc dziełem niezależnym, lecz kontynuacją i komentarzem. Chroni, zakrywa, ale też mówi: to, co zasłonięte, nie przestaje istnieć. Forma obiektu jest prosta, ale nieprzypadkowa. Cztery zamki błyskawiczne – zbliżone wyglądem do tych w męskich spodniach – umożliwiają selektywne odkrywanie wnętrza. To mechanizm zarówno kontroli, jak i prowokacji. Nawiązując do kodów seksualnych i fetyszyzmu, obiekt w przewrotny sposób przejmuje estetykę dominacji, nie oferując jednak żadnej erotycznej gratyfikacji. To fetysz nieprzyjemny – pusty, ciężki, zasłaniający. Jakby chciał powiedzieć: to nie ciało było problemem, lecz to, co inni w nim zobaczyli. „Pasja”, pokazana po raz pierwszy w Galerii Arsenał w Białymstoku, a później w Galerii Wyspa w Gdańsku, została błyskawicznie wyjęta z kontekstu i poddana publicznemu potępieniu. Zdjęcie genitaliów wkomponowane w krzyż stało się przedmiotem ogólnopolskiego skandalu, mimo że całość pracy odnosiła się do kultury męskości, treningu siłowego i przemocy wpisanej w normatywne wzorce tożsamości. Przez blisko dekadę artystka była obiektem ataków medialnych, gróźb i procesu sądowego, który zakończył się uniewinnieniem dopiero w 2010. „Fetysz S/M” wyrasta więc z potrzeby reakcji – nie publicznej obrony, lecz osobistego przetworzenia. To gest ochrony, ale też dystansu. Przedmiot, który mówi językiem formy, bez konieczności wyjaśnień. Skóra – materiał trwały, cielesny, obronny – staje się tu nośnikiem sprzeciwu wobec zawłaszczenia znaczeń. Artystka, która przez lata była pytana o intencje i winę, odpowiada w sposób wizualny, rzeczowy, oszczędny – i właśnie dlatego tak mocny. W kontekście sztuki feministycznej „Fetysz S/M” rezonuje jako symbol. Odnosi się do sytuacji kobiety w przestrzeni publicznej, do sposobu, w jaki cielesność – szczególnie kobieca – staje się przedmiotem kontroli, sądu, komentarza. To praca o przemocy symbolicznej i społecznej, o mechanizmach cenzury i zawłaszczania treści. Ale to również obiekt samostanowienia – stworzony nie po to, by prowokować, lecz by odzyskać głos. „Fetysz S/M” nie krzyczy. Nie musi. Leży, zamknięty, z zamkami gotowymi do rozpięcia. Czeka – nie na werdykt, lecz na spojrzenie, które nie ucieka.