„Maluję obrazy, ponieważ tego, co chciałabym powiedzieć, nie potrafię wyrazić w jakikolwiek inny sposób”. Aleksandra Jachtoma „Trudno bowiem stosować taki zabieg wobec obrazów, których jedyną materią jest jednolity kolor, miejscami tylko rozjaśniony lub zmieniony w ten sposób, że ta zmiana sugeruje podział płaszczyzny według elementarnych prawideł geometrii. Nazywała jej malarstwo rozważaniami nad mistyczną tajemnicą światła”. Krystyna Namysłowska „Odgłosy”, nr 44, 1988. Wielki niebieski kwadrat Aleksandry Jachtomy stanowi pewną symboliczną klamrę, która spina prawie setkę lat doświadczeń polskich artystów tworzących w duchu koloryzmu. Choć oczywiście malarstwa Jachtomy nie można wpisywać w ten prąd w ujęciu historycznym, to jednak w sferze tradycji można doszukiwać się połączeń między osiągnięciami Józefa Pankiewicza, artystów związanych z Komitetem Paryskim i działalnością tej artystki. Już na początku lat 70. XX wieku malarskie eksploracje Jachtomy były oparte na kontrastowym zestawieniu wibrujących barw. Można doszukiwać się w tym względzie pokłosia nauczania Czesława Rzepińskiego, którego Jachtoma była studentką na krakowskiej ASP. Wczesne prace Jachtomy ewoluowały z czasem, a sama artystka zaczęła coraz bardziej dekonstruować swoje kompozycje. Podstawowym narzędziem pracy Jachtomy stało się rozbicie plamy barwnej, czego najlepszym świadectwem są jej niektóre prace z II połowy lat 70., kiedy to artystka potrafiła skonstruować swój obraz jedynie z dwóch plam barwnych ustawionych w relacji do siebie. Prace Aleksandry Jachtomy stanowią malarskie hołdy złożone barwie. Malarka należy do najwybitniejszych polskich abstrakcjonistek. Zalicza się ją do przedstawicielek nurtu lat 70., określanego mianem „malarstwa czystego” lub „malarstwa fundamentalnego”, które było tworzone za pomocą najprostszych środków plastycznych. Artystka była zafascynowała dorobkiem Jana Cybisa, byłego kapisty, a przede wszystkim fakturami jego płócien oraz zestawieniami kolorystycznymi. Swoją twórczość poświęciła poszukiwaniom istoty koloru oraz światła. W latach 60. porzuciła fascynację fakturą i skupiła się na kolorze, tworząc gładkie, jednobarwne realizacje. W latach 70., poszukując dominanty kolorystycznej, tworzyła prace na zasadzie nakładania na siebie kilku warstw farby. W późniejszych latach zaczęła stopniowo wyciszać kompozycje kolorystycznie poprzez monochromatyczne zestawienia barwne. Zawsze malowała przy świetle dziennym. Unikała sztucznego oświetlenia, które jej zdaniem zniekształcało postrzeganie koloru. To właśnie ten aspekt był istotnym czynnikiem w kompozycjach Jachtomy, co jest szczególnie widoczne w jej ostatnich dziełach, przesyconych światłem na całej ich powierzchni, co czyni materię malarską porównywalną do rozrzedzonego powietrza. Prostota i minimalistyczne podejście Jachtomy do przedstawianego tematu, szczególnie docenione przez krytykę, są wynikiem niezwykle wnikliwych i skrupulatnych przemyśleń oraz holistycznego ujęcia powierzchni płótna. Jak zauważył Ryszard Kapuściński: „Na poszukiwaniu tego światła polega sens i znakomitość malarstwa Jachtomy, jego inność, jego wyróżniająca się, fascynująca odrębność. Zwykliśmy patrzeć na obraz jako na pewną złożoną relację barw, linii, kształt, ba, nawet faktur i zapachów. Jachtoma porzuca tę drogę i oczyszcza swoje płótna ze wszystkiego, co mogłoby zmącić i zakłócić jej wizję świata – świata, jaki dla niej składa się nie z kształtów, brył i figur, ale z różnych odcieni, natężeń i rozjarzeń światła. Światła, które w pełnym napięcia, skupionym wysiłku tworzenia odnajduje w głębinach barw, aby potem rozjaśnić i utrwalić. Jest to malarstwo w sposób doskonały sprowadzone do jednej myśli, jednej pasji, jednej wizji”. (Ryszard Kapuściński, [cyt. za:] Aleksandra Jachtoma, [red.] Aleksandra Jachtoma, Wydawnictwo Małe s.c., Warszawa 1998, s. 8). W późniejszych realizacjach malarskich artystka często stosowała jeden kolor oraz jego gradacje i za pomocą tylko tych dwóch narzędzi wyrazu komunikowała widzowi kompozycyjną głębię. Nieraz są dostrzegalne na płótnach oraz pracach na papierze smugi światła, które nadają wręcz duchowy, kontemplacyjny charakter jej dziełom. Jachtom w swoich dziełach ogranicza się zaledwie do kilku plam barwnych, które często wydobywała kolorową bordiurą, nadając im matematyczny rytm, łagodzący emanującymi świetlnymi smugami. Postrzegała ona kolor przez całe spektrum wzbudzanych emocji. Jak często wspominała, długi kontakt z barwą wpływał na zmianę świadomości oraz pozwalał obcować z czymś wyższym, pozwalającym wznieść się ponad przyziemność i codzienność. Malarstwo Jachtomy wykracza poza oczywiste interpretacje i opisy.