„Dawniej podglądałem stare tkaniny, zatrzymywały mnie widoki niszczejących ścian domów. Teraz bliskie mi się stały jarmarczne wyroby malowane anilinowymi farbami. Dążąc do większej zwartości obiektu, formy plastyczne między płaszczyznami stały się bardziej proste. Zdominowały w kolejności sąsiedztwo, by wreszcie uwolnić się od niego. Powstał w ten sposób obiekt przestrzenny jednorodny. Użyta siatka metalowa jest posłuszna, ale staram się uszanować jej naturę. Relief, uwięziony w żywicy poliestrowej, pokryty warstwami cienkiego papieru, jest sprężysty, ale się nie odkształca”. Aleksander Kobzdej ROZWIANA TKANINA MATERII MALARSKIEJ Szeroko rozumiane polskie malarstwo materii przez wielu badaczy jest utożsamiane z przemianami związanymi z odwilżą twórczości „nowoczesnej” oraz włączaniem go w obszar abstrakcji informel, uznawanej za główny kierunek działań podejmowanych przez ówczesnych twórców. Wśród nich, obok Aleksandra Kobzdeja, komplikującego fakturę swoich obrazów i zbliżającego je do miana sztuki innej (z fr. aur autre), można wymienić Tadeusza Kantora wykorzystującego materię malarską, łącząc ją z kłębionymi, nawarstwianymi fragmentami płótna i tkanin do zaakcentowania artystycznego gestu. Warto tu również zwrócić uwagę na twórczość Jana Lebensteina, która to kojarzona z „figurami osiowymi”, wykorzystującymi grubo kładzioną i różnorodnie opracowaną farbą, jest określana mianem klasycznej formuły malarstwa materii. Obraz „Niespokojna Przestrzeń” należy do ostatniego cyklu Aleksandra Kobzdeja zatytułowanego „Hors cadre”, na który składa się około 70 prac powstałych od 1969 aż do końca życia artysty. Wraz z doświadczeniem wypracowanym w ramach wcześniejszych prac z serii „Szczeliny”, eksperymenty podejmowane w medium reliefu znalazły swój najpełniejszy wyraz również w prezentowanej pracy. Kompozycja obrazu zdaje się spójna z jego tytułem „Niespokojna Przestrzeń”, gdzie materia malarska wręcz wygina się, przywodząc na myśl skojarzenia z rozwianą tkaniną. Wraz z ukształtowaną w efekcie formą w obrębie masy z papieru i poliestru, Kobzdej przekracza granice tradycyjnie rozumianego malarstwa. Z jednej strony zbliża się tu do form przestrzennych, a z drugiej zachowuje wartości stricte malarskie, takie jak wielowalorowa barwa. W toku ewolucji prace z serii „Hors cadre” przyjmują formę trójwymiarowych konstrukcji, swobodnie modelowanych z plastycznej masy papierowej, nanoszonej na nieocynkowaną metalową siatkę, która często w naturalny sposób przebarwiała warstwę malarską. Następnie wyprofilowaną siatkę artysta pokrywał laminatem poliestrowo- celulozowym, na który nakładał wierzchnie warstwy gwaszu. Efekt powiewającego na wietrze materiału był uzyskiwany poprzez połączenie kilku odcieni tego samego koloru i rozświetlania ich odcieniami szarości i bieli. Na dodatkowych właściwościach rzeźbiarskich zyskiwały dzieła wraz z zachowaną w obrębie ich kompozycji chropowatą surowością niezabezpieczonego płótna. Nazwa cyklu „Hors cadre”, w przełożeniu z języka francuskiego oznacza „poza ramą”. Zatem jak tytuł serii wskazuje, dzieła te nie mają ram, a ich funkcję nośną zastępuje metalowa siatka. Zabieg ten był wykorzystywany we wcześniejszych pracach Kobzdejach, takich jak na przykład w dziełach tworzących serię „Wgłębienia”, w których to artysta wykorzystywał drucianą siatkę do mocowania listewek i deseczek służących formowaniu przestrzennego podobrazia. W efekcie całokształt twórczości Kobzdeja jest wyrazem niezwykle wysublimowanego sposobu wypowiedzi artystycznej, zawierającej w sobie treści związane ze światem materialnym i metafizycznym.