CZY WITKACY LUBIŁ DZIECI? W połowie 1918 Witkacy wrócił z bolszewickiej Rosji do Warszawy i Krakowa, aby wkrótce potem wyjechać do Zakopanego, gdzie na najbliższych parę lat osiadł na stałe. Mieszkał wraz z matką w domu przy Krupówkach. Wówczas dużo malował, zarówno kompozycji olejnych, jak i pastelowych. Na podstawie prac z 1918 został przyjęty do grupy Ekspresjonistów Polskich (od 1919 Formistów), którzy tworzyli pierwszą awangardę odżegnującą się od twórczości Młodej Polski i zainteresowaną sztuką antynaturalistyczną, wolną od patriotycznych powinności. Praca teoretyczna „Nowe formy w malarstwie” stała się jednym z najważniejszych manifestów kręgu polskiego modernizmu po 1918. Witkacy omówił w niej szczegółowo zagadnienia plastyczne, takie jak piękno, forma, kompozycja, deformacja świata przedstawianego. Nie miał jednak jednej recepty na twórczość nowoczesną. Był raczej przekonany o braku idealnych kryteriów oceny dzieła sztuki. Istotę postrzegania estetycznego stanowił dlań odbiór formy jako wehikułu metafizycznej treści, która łagodzi niepokój współczesnych. Z tego samego roku kiedy Witkacy powraca do „normalnego życia” po wojennych potyczkach, pracując nad teoretycznymi rozważaniami na temat malarstwa, powstaje prezentowany w katalogu portret dziecięcy. Z opublikowanego w 1925 Regulaminu Firmy Portretowej «S. I. Witkiewicz» wiemy, że Witkacy nigdy nie przepadał za dziećmi. Nie tylko nie lubił portretować małych modeli „z powodu ruchliwości dzieci czysty typ B jest przeważnie niemożliwy – wykonanie więcej szkicowe”, jak również nie planował mieć potomstwa ze swoją żoną Jadwigą. Tym bardziej zachwyca prezentowana w katalogu podobizna Jerzego Rożniewicza. W przeciwieństwie do późniejszych dziecinnych portretów Witkacy potraktował modela tak samo jak dorosłych portretowanych. W opisywanym portrecie nie ma nic z szkicowości zawartej z Regulaminie. Mimo braku oznaczenia typu portretu Witkacy upamiętnił modela w najbardziej realistycznej, „wylizanej” formule właściwej dla typu A. Z wielką dbałością oddał jego fizjonomię, z ogromną starannością oddając każdy szczegół dziecięcej główki modela oraz kraciasty kołnierz bluzy. Tło, będące korelacją z twórczością olejną tego czasu, ukazuje abstrakcyjne, poskręcane formy nawiązując do założeń Czystej Formy. W późniejszych dziecięcych portretach po 1925 Witkacy często ukazywał dzieci w otoczeniu rekwizytów – najczęściej owoców ułożonych na tacy przed małymi modelami. Witkacy podkreślał też dziecięce elementy stroju – często dziewczynki pojawiły się w fantazyjnych kokardach, a chłopcy ubrani byli w marynarskie stroje. Biorąc pod uwagę późniejsze portrety dziecięce, opisywana kompozycja jest absolutną rzadkością, nie tylko ze względu na „poważne” potraktowanie dziecięcego modela przez Witkacego, ale również ze względu na początki portretowej twórczości Witkacego, które przypadają na 1918.